Door Dries Zwart en Leendert van der Laan.
De herindeling moest gemeenten in Groningen beter toegerust maken voor de toekomst. Maar met name de nieuwe gemeenten staan er financieel bedroevend voor.
In de eindrapportage Grenzeloos Gunnen concludeerde de commissie Jansen in 2013 dat de bestuurlijke inrichting van 23 Groninger gemeenten niet toereikend zou zijn om met name toekomstige sociaal maatschappelijke opgaven op te pakken en daarmee kansrijke uitdagingen in de provincie Groningen optimaal te benutten. Groningen moest naar 6 gemeenten.
Naast lof voor de provincie Groningen was er ook veel kritiek op deze min of meer gedwongen massale herindeling. Kritiek werd niet serieus genomen. Kleine gemeenten hadden te weinig ‘bestuurskracht’ (wat is dat?) en waren daarmee niet toekomstbestendig, was het antwoord van het provinciaal bestuur. Hoe groter hoe sterker!
Pijnlijk
We schrijven nu 2019. Ruim 6 jaar na het decentraliseren van heel veel voorzieningen (Wmo, jeugdzorg) staan Groninger gemeenten er financieel heel slecht voor. Pijnlijk is ook nog een keer dat met name de nieuwe gefuseerde gemeenten er bijzonder slecht financieel voorstaan. Via de media horen we dat gemeenten moeten bezuinigen op voorzieningen die dankzij de inzet van burgers juist in die gemeenten zijn gekomen, omdat inwoners vonden dat zij nodig zijn. Burgers waren bereid hiervoor te betalen. Voorzieningen zijn dus betaald en gesticht door de eigen inwoners.
Miljoenentekorten
Het Hogeland, Midden Groningen en Groningen zijn fusiegemeenten die letterlijk uit het rapport Grenzeloos Gunnen zijn overgenomen en die kampen met miljoenentekorten op hun (concept-)begrotingen en fors moeten bezuinigen. De nieuwe gemeente Groningen (Haren, Ten Boer en Groningen) spant de kroon met een tekort van 35 miljoen euro. Het is geen vraag of ook de gemeentelijke herindeling van Delfzijl, Appingedam en Loppersum eenzelfde lot te wachten staat.
Het is te makkelijk om de oplopende kosten van jeugdzorg en Wmo de schuld te geven. Grote en dure ambtenarenapparaten zijn de andere oorzaken. De korte lijntjes tussen ambtenaren zijn verdwenen en vervangen door een veel complexere bureaucratie. Verder is er niet op tijd bezuinigd en geanticipeerd op politieke ontwikkelingen.
Megalomaan
Met name de gemeente Groningen is doorgegaan met een megalomaan uitgavenpatroon met de argumentatie dat de stad Groningen een centrumfunctie heeft. De provincie Groningen stimuleerde de Stad met vele extra subsidies. Subsidies die op andere plekken in de provincie niet werden ingezet, wat daar voor achterstand zorgt.
In de voormalige gemeente Haren zijn de druiven extra zuur. Die heeft zich terecht met hand en tand verzet tegen de samenvoeging met Groningen en wordt na een half jaar al meegezogen in de financiële misère van de Stad Groningen. De mensen in Haren moeten nu mee op de blaren zitten. En deed Haren het echt zo slecht als kleine zelfstandige gemeente? Er wordt nu gespeculeerd dat de bezuinigingen wel eens kunnen betekenen dat basisvoorzieningen als onderhoud van sportvoorzieningen komen te vervallen of sterk worden afgeslankt. Daarnaast krijgen vrijwel alle inwoners te maken met fors hogere gemeentelijke belastingen.
Kostenverschuiving
Er vindt een kostenverschuiving plaats. Het Rijk dwingt de gemeenten Wmo en jeugdzorg op, zonder er voldoende geld tegenover te zetten; dat geld moet dus uit de gemeentelijke begroting komen. Hiervoor worden zaken als bibliotheek en zwembad gemeentelijk uitgekleed en als de inwoners het willen kan het weer opgetuigd worden door bijvoorbeeld de ozb te verhogen. Kortom: de leefbaarheid wordt aangetast of de burger moet er nog een keer voor betalen. En de centrale overheid houdt inmiddels tien miljard euro over! De kosten voor gemeenten zijn gestegen, het aantal ambtenaren is vaak gelijk gebleven en de kosten van het ambtelijk apparaat zijn gestegen net als de gemeentelijke belastingen. De aardgasproblematiek is nog steeds niet opgelost en nu worden de basisvoorzieningen ook nog eens uitgekleed.
Helpende hand
De grote aanjager en pleitbezorger van Grenzeloos Gunnen is de provincie Groningen geweest. Je mag dan ook verwachten dat naast het Rijk in ieder geval de provincie Groningen de gemeenten de helpende hand reikt als aanstichter en pleitbezorger. Dat kan door meer geld beschikbaar te stellen aan gemeenten en ook door niet sluitende begrotingen voor een periode van bijvoorbeeld 5 jaar goed te keuren, mits er sprake is van een financieel verbeterplan en zonder de beperkingen van een artikel 12 gemeente. Hier pleiten wij voor. Bestuurlijk ongehoorzaam? Ja, want wij vinden dat het Rijk haar verantwoording in deze moet nemen. En zo niet, dan de provincie. Wmo en jeugdzorg stonden voor veel hogere bedragen op de Rijksbegroting, de bezuiniging wordt nu gewoon via de gemeenten op burgers afgewenteld.
Lef en bestuurskracht
Het provinciaal bestuur moet nu zelf lef en bestuurskracht tonen, zowel richting Den Haag als naar de betreffende gemeenten. Via onder andere het Nationaal Programma Groningen proberen de gemeenten en de provincie de leefbaarheid in Groningen te versterken en het geeft geen pas en is onzinnig deze eerst af te breken, zoals nu gebeurt. Zeker nu leefbaarheid, basisdienstverlening en basisvoorzieningen onder grote druk staan in veel Groningse gemeenten. Steek de nek maar eens uit!
Dagblad van het Noorden 26 september 2019:
Opinie: 'Waar blijft die bestuurskracht na de herindeling?'
